کد مطلب:50732 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:451

گنجینه پرسمان » متفرقه

خـداونـد در قرآن مجيد مي فرمايد : آن كس كه مرگ و حيات را آفريد تا شما رابيازمايد كه كدام يك از شما بهتر عمل مي كنيد .
(1) در ايـنـجـا سوال پيش مي آيد :تنها كسي نياز به امتحان دارد كه از وضع و سرانجام كار آگاه نـبـاشـد ; خداوندي كه آشكار و پنهان براي او يكسان است و چيزي در آسمان و زمين بر او مخفي نيست چه نيازي به امتحان بندگان خود دارد ؟

بطور اجمال بايد توجه نمود كه امتحان الهي , هدف و معني ديگري دارد . بـشـر بر اثر كوتاهي و نارسايي دانش خود براي كشف حقيقت و رفع هر نوع ابهام ,ناچار است از در آزمـايش وارد شود ولي از آنجا كه يك چنين حالت براي خدا محال است و او در پرتو علم نامحدود خود از تمام امور آگاهي دارد , امتحان درباره اوبه اين معني معقول نيست ; بلكه , امتحان كردن او بـه معني ديگر و براي اهداف ديگري است كه ذيلا بيان مي شود :1 - هدف او از امتحان بندگان تربيت و پرورش استعدادهاي آنان است . تـوضـيـح ايـن كـه : روزي كـه بشر , ديده به جهان مي گشايد در نهاد او يك سلسله استعدادها و امـكـانات شگفت انگيزي وجود دارد ; همه كمالات انساني و فضايل اخلاقي به صورت استعداد در كانون وجود او نهفته و سرشت او با آنها عجين و خمير شده است ; ولي اين استعدادها بسان منابع زميني است كه بدون وسايل مخصوص آشكارنمي شود و از مرحله قوه و استعداد به مرحله فعليت نمي رسند . بديهي است تا اين شايستگيها به مرحله ظهور نرسد هرگز تكامل و فضيلت و به دنبال آن پاداش و ثواب وجود خارجي نخواهد يافت . چـنـين آزمايشي به منظور تربيت انسانها و پرورش صفات عالي انساني در كانون وجودآنها انجام مي گيرد ; و اگر اين تكاليف و آزمايشها نبود , هرگز اين شايستگيها دركانون وجود انسانها ظاهر و آشكار نمي گشت ; و كسي مستحق پاداش و تقديرنمي گرديد . اين حقيقت را اميرمومنان علي عليه السلام در نهج البلاغه در يك جمله كوتاه و پرمعني بيان كرده و مـي فـرمـايد : هرگز نگوييد كه خدايا از امتحان و آزمايش به توپناه مي برم زيرا در جهان كسي نـيـسـت كه آزمايش نشود بلكه به هنگام دعا بگوييد :خدايا از آزمايشهاي گمراه كننده به تو پناه مـي بـريـم ( يـعـني از آن آزمايشهايي كه نتوانيم از عهده آنها برآمده و به وسيله آنها خود را كامل سـازيـم ) سپس امام چنين توضيح مي دهد : مقصود از امتحان و آزمايش كسب اطلاع و آگاهي نـيـسـت زيـرا چيزي در جهان بر خدا مخفي نمي باشد بلكه : ليتبين الساخط لرزقه ,والراضي بـقـسـمه , و ان كان سبحانه اعلم بهم من انفسهم , و لكن لتظهر الافعال التي بها يستحق الثواب والـعـقـاب ; هـدف ايـن اسـت , كـه آن صفات دروني مانند رضا و خشنودي و يا غضب و خشم از بـهـره هاي خداداد , آشكار گردد و اين صفات باطني به صورت فعل وعمل خارجي تجلي كند تا استحقاق ثواب و عقاب و كيفر و پاداش صورت گيرد . (2)چـنـان كه ملاحظه مي فرماييد , امام هدف از امتحان را اين مي داند كه در سايه امتحان , آن صفات دروني و استعدادهاي باطني به صورت فعل خارجي , جلوه كنند وافراد بر اثر تجسم صفات دروني به صورت عمل و فعل خارجي , شايسته پاداش و كيفرگردند وگرنه تنها با صفات دروني ( بـدون عـمـل خـارجـي ) نـه پـاداش مـي تـوان داد و نه كيفر نمود و در حقيقت تكاملي صورت نمي گيرد . مـثـلا هـنگامي كه خداوند ابراهيم را با فرمان ذبح اسماعيل آزمايش مي كند , هدف اين نيست كه بـدانـد آيـا ابـراهـيم فرمان او را اطاعت مي كند يا نه ; بلكه هدف اين است كه روح فرمانبرداري و تـسـلـيـم در برابر دستورات خدا را كه در وجود ابراهيم عليه السلام بود پرورش دهد و به مرحله فعليت برساند و از اين طريق ابراهيم گامي به سوي تكامل بردارد . لـذا , خـداوند به وسيله مشكلات و سختيها افراد بشر را آزمايش مي كند چنان كه مي فرمايد : و لـنبلوكم بشي ء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس والثمرات و بشر الصابرين ; قطعا هـمـه شما را با چيزي از ترس , گرسنگي و كاهش درمالها و جانها و ميوه ها , آزمايش مي كنيم و بـشـارت ده بـه اسـتـقامت كنندگان (3)مشكلات و دشواريها بسان كوره اي است كه به آهن صـلابـت و اسـتـقـامـت مـي بـخشد ; انسان نيزدر كوره حوادث و مشكلات , پر قدرت و نيرومند مي گردد و قادر به شكستن موانع سرراه زندگي و سعادت خود مي گردد . : مقصود خداوند از امتحان بندگان خود تربيت و پرورش صفات عالي در كانون وجود آنهاست نه به آن معني است كه همه افراد مورد امتحان الزاما واجبارا به اين هدف مي رسند و صـفـات بـرجـسـتـه انساني در وجود آنها رشد و نمو مي كند ;بلكه مقصود اين است كه امتحان خـداونـد زمينه هاي تربيت و پرورش را در محيط زندگي به وجود مي آورد ; گروهي كه خواهان سـعادتند از اين موقعيت حداكثر استفاده رانموده و در اين راه پرورش خاصي پيدا مي كنند ; ولي يـك دسـتـه از مردم هم سوءاستفاده كرده و صفات بد و زشت دروني آنها بروز نموده و در لباس اعمال بد آنهامجسم مي گردد و به اصطلاح در اين امتحان مردود و رفوزه مي شوند . اين بود يكي از اسرار امتحانات الهي . 2 - ثـمـره ديـگر امتحان خداوند , كه مربوط به امتحانات دسته جمعي است اين است كه علاوه بر موضوع تربيت , شناخته شدن افراد صالح و فاسد , مومن و منافق و خوب و بداست . قـرآن مـجـيـد به اين نكته به لفظ تمحيص اشاره مي كند و مي فرمايد : و لميحص اللّه الذين و يـمـحـق الـكـافـرين ; و تا خداوند , افراد با ايمان را خالص گرداند ( و ورزيده شوند ) و كافران را بتدريج نابود سازد . (4)3 - فـايده سوم امتحان الهي , اتمام حجت براي آن عده از مدعيان دروغگو است كه درمواقع عادي هزار گونه ادعا دارند و در مقام عمل هيچ يعني مرد سخن هستند نه مرد عمل , با امتحان و آزمايش وضع آنها روشن مي گردد . اگر اين گونه افراد در بوته امتحان نيفتند و درون تهي خود را كه بر خلاف ظاهرآراسته آنهاست , آشـكار نكنند , ممكن است هم خودشان در اشتباه بمانند و هم ديگران ; و كيفرهاي خدا , يا عدم الـطـاف الـهـي را ظـالـمانه فرض كنند ; اما امتحان پرده از روي كار آنها برمي دارد و آنها كه فلز وجـودشان بي ارزش است اما پوششي ازآب طلا به رويش كشيده اند به مصداق شعر معروف :سياه سيم زر اندود چون به كوره برند خلاف آن به درآيد كه خلق پندارند پوشش ظاهري كنار مي رود و حقيقت وجودشان بر خودشان و ديگران آشكار مي گردد ; اين است فلسفه آزمايشهاي الهي

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - الذي خلق الموت و الحيوه ليبلوكم ايكم احسن عملا . ( سوره ملك , آيه 2 )2 - نهج البلاغه عبده , كلمات قصار , شماره 93 . 3 - سوره بقره , آيه 155 . 4 - سوره آل عمران , آيه 141 .